بالاخره پیامبر در لیلة المبیت توانست از مکه خارج شده و به مدینه هجرت نماید. و این هجرت در واقع آغاز جنبشهای وسیع اسلامی بود و به عنوان مبدأ تاریخ مسلمانان شناخته شد.
در روز جمعه 15 ربیع الاول در میان استقبال مردم یثرب، پیامبر وارد این شهر شد و این شهر به «مدینة النبی» شهرت یافت. و از آن پس رفته رفته مخالفان و مردم سُست ایمان در مکه ماندند و هواداران پیامبر صلی الله علیه و آله به هر تدبیر و زحمتی بود، خود را به مدینه
[410]
رساندند.
مردمی که از خانه و زندگی خویش دست کشیده و برای یاری پیامبر، خود را به مدینه رساندند، (مهاجرین) نامیده شدند. از آن طرف مردم پاکدل و با صفای مدینه هم که حاضر شدند مهاجران هم فکر و هم هدف خود را در خانه های خویش جای دهند و آنان را شریک زندگانی خود سازند «انصار» نامیده شدند. و اولین اقدام پیامبر در مدینه ایجاد برادری و صمیمیت میان مهاجرین و انصار بود. در این جریان عقد برادری میان هر دو نفر خوانده می شد و پیامبر صلی الله علیه و آله ، علی را به عنوان برادر در دنیا و آخرت انتخاب کرد. از کارهای دیگر که پیامبر هنگام ورود به مدینه انجام داد ساختن مسجد «قبا» بود.
مهاجرین و انصار در تاریخ اسلام نقش مهمی دارند و پایه گذار نهضت اسلام محسوب می شوند و از آن پس پیامبر صلی الله علیه و آله به سرعت مشغول ایجاد امّت اسلامی و سازمان دادن به جامعه مسلمانان شد. در همان اولین سال هجرت، پیامبر صلی الله علیه و آله عایشه را به همسری قبول کرد ولی این زن خائن و فتنه گر حریم رسول خدا را شکست و با او به جنگ پرداخت.